Zeka Oyunları; Hepimiz Oynayabiliriz!
Kendisinden bir oyun bulması istenen bilginin, satranç oyununu önüne götürdüğünde kralla arasında şu konuşma geçmiş;
- Bu oyun karşılığında benden ne istesin?
- İlk kare için bir pirinç tanesi ve sonraki her karede bir öncekinin iki katı kadar pirinç vermenizi kralım.
Kral çok küçümsemiş isteği ama sonra krallığını da verse borçlu kalacakmış bilgine. Çünkü zeka oyunlarından bihabermiş kralımızJ İlk kare için 1, sonraki için 2, sonra 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256, 512, 1.024, 2.048, 4.096, 8.192, 16.384, 32.768, 65.536, 131.072, 262.144, 524.288, 20. kare civarında bayılmıştır sanırım kral, geriye kalan 44 kareyi düşününce!
Oyun kavramına en çok katkı yapan araştırmacılardan biri olan Johan Huizinga der ki; “Oyun, özgürce razı olunan, ama tamamen emredici kurallara uygun olarak gerçekleştirilen, bir gerilim ve sevinç duygusu ile alışılmış hayatın dışına çıkaran eylem ve faaliyettir. Oyunlar, insan özgürlüğünün bir ifadesidir.” Oyunun alt başlıklarından biri olan zeka oyunları ise zeka yardımıyla çözülebilecek eğlenme/öğrenme amacıyla oynanan oyunlardır. Amacı genel kanının aksine bilgi ölçmek değil; akıl yürütme, yaratıcılık, ipuçlarından yararlanma, odaklanma, problem çözme, araştırma, eleştirel düşünme, sabır gibi becerileri geliştirmektir.
Şehrazatın binbirgece masallarından bilmecelere, satrançtan antik çağda oynanan masa oyunlarına, günümüzün kutu oyunlarından bilgisayar oyunlarına kadar binyıllardır yaşamımızda olan zeka oyunlarını oynarken türlü stratejiler öğrenir, geliştiririz. Bu stratejiler yaşamlarımızda karşılaştığımız problemlerin çözülmelerinde de yardımcı olabilir bize. Gelin şöyle bir bakalım;
“Aşağıdaki anlamsız sözcükten dokuz harf’i öyle çıkarın ki geriye kalan sözcük anlamlı olsun.”
ANDOLKAUZHAMLIRF
Bazen sadece doğru okuma gerekir. Aslında yukarıda bir soru yoktur. Ya da cevap sorunun içindedir. D, O, K, U, Z, H, A, R, F harflerini çıkardığımızda kalan harfler ANLAMLI kelimesini oluşturmaktadır.
“3 arkadaş hesap olarak 30 TL ödüyor. Hesabın 25 TL olduğunu fark eden garson 5 TL geri getiriyor. 3 arkadaş birer lirayı geri alıp, 2 lirayı da bahşiş olarak bırakıyorlar. Böylece 9 TL’den toplam 27 TL hesap ödeyip, 2 TL de bahşiş bıraktılar. 27+2 = 29 ise 1 TL nerededir?”
Bazen ortada problem yoktur, sadece yanlış ifade vardır. Soru yanlıştır, bizi hataya sürükler, doğru kurgu, olayı gözden geçirme doğru cevabı buldurur. Çünkü 3 kişi 9’ar TL’den 27 TL ödeme yapmışlar, bunun 25’ini hesap için 2’sini bahşiş için ödemişler. Toplam 27 TL. Soru cümlesi hatalıdır.
“Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma, Cumartesi, Pazar kelimelerini kullanmadan birbirini takip eden 3 gün söyleyiniz (tarih değil).”
Bazen soru yönlendirir bizi, kısıtlar, içinden çıkılamaz hale getirmeyi hedefler. Haftanın 7 günü de sayılmış durumda, ne kaldı ki geriye diye düşündürür. Cevap bilinse de, bu soruya ait olduğunu bulunamayabilir. Dün, bugün, yarın. Bayramın birinci günü, ikinci günü, üçüncü günü…
- yüzyıl becerileri olarak tanımlanan eleştirel düşünme, merak, sabır, dayanıklılık, yaratıcılık, dil becerileri, bilgi ve teknolojiyi kullanma, üç boyutlu düşünme, problem çözme ve karar alma gibi birçok beceriyi geliştirmeye fırsat tanır zeka oyunları. En önemlisi beyni esnek düşünmeye alıştırır. Bu oyunlara haftada 15-30 dakika ayırmak, aslında kendimize eğlenmek ve gelişmek için zaman ayırmaktır.
Zeka oyunlarını kendi başınıza oynamak zorunda değilsiniz; aynı oyunu zamana karşı yarışarak başkalarıyla oynayabileceğiniz gibi, kutu oyunlarını hep birlikte de oynayabilirsiniz. Buyrun size kutu oyunu önerileri;
Settlers of Catan Jenga Abalone Gizli Hedef
Reversi Colorage Quoridor Q-Bitz
Mangala Tabu Flip The Fun Dixit
Codenames Hoppers Tangram Katamino
Quarto Hanoi Kuleleri Cluedo Scrabble
Acaba Ben Neyim Look Look Rush Hour Apartmanlar
Kelime Avı Take It Easy Monopoly Satranç
Go Dama Çit Apartmanlar
Sudoku Sihirli Piramit ABC Bağlamaca Kare karalamaca
Kakuro Üç taş Dokuz taş Kibrit oyunları
Eşini bulmaca Kendoku Tetromino Mantık Karesi
Nehir/köprü geçme Nim Taktix Tic Tac Toe …
Öğrenme Meraklıları Eğitim Kooperatifi’mizin adını kısaca ÖMEK olarak kullanıyoruz. Şimdi manideki ÖMEK’leri, içinde Ö, M, E, K harfleri geçen fiillerle değiştirelim. gÖrMEKtir gibi. En güzel manileri bekliyoruz, bize yazın, oyunla kalın…
Zeka oyunu dediğin;
İlmik ilmik ÖMEK’tir,
Kelimeleri ÖMEK’tir,
Gülen yüzler ÖMEK’tir,
Biraz bilmece ÖMEK’tir,
Biraz da gülmekten ÖMEK’tir.
Oktay Ön
Eğitimci – Öğrenme Meraklısı
Bir cevap yazın